Lời Khen Chê

Có một chú tiểu rất thông minh đến gặp một vị Lạt Ma và nói rằng: 
“Trời ơi Ngài nổi tiếng lắm, đi đâu con cũng nghe danh ngài”. 
     
Được khen, vị Lạt Ma liền hướng vô bên trong và kêu:  
“Này thị giả, hãy mang kẹo ra cho chú tiểu”.

Chú tiểu nói tiếp: “Ngài làm như  vậy, sao mà giống như Phật dạy quá!” 
  
Vị Lạt Ma lại gọi: “Thị giả, mang thức ăn ngon ra cho chú tiểu”.

Chú tiểu khôn ngoan đó lại nói tiếp: “Chính Ngài là Đức Phật tại thế”.

Vị Lạt Ma lại gọi vào trong: “Hãy mang thêm 3 đồng tiền vàng cho chú". 
  

Chú tiểu nghĩ rằng như vậy là đủ rồi, và đứng chờ nhận quà.            
  

Chờ mãi mà không thấy ai ra, chú  hỏi vị Lạt Ma sao  thị giả của Ngài chưa đem kẹo, thức ăn và
 vàng ra.
  
Vị Lạt Ma nói: “Tại sao ta phải cho con kẹo, thức ăn, vàng thật hớ? Con chỉ cho ta những lời nói trống rỗng. Ta cũng cho lại con những lời nói trống rỗng”. 
      
Nếu có ai khen lập tức quý vị cảm thấy vui sướng. Quý vị hay thường bị gạt gẫm bởi những lời nói vô nghĩa. Những lời nói đó đôi khi lừa gạt quý vị. 
   
Khi tôi sắp rời thành phố này, có một  Phật tử đã làm thơ tặng tôi. Trong bài thơ đó cô ta nói: “Nụ cười của Ngài làm tan hết phiền não của con.” 
    
 Tôi thấy thật buồn cười cho chính bản thân. Chính tôi tu hành mười mấy năm mà chưa tan hết phiền não của mình,  thì làm sao nụ cười của tôi có thể làm tan đi phiền não của người khác? 
      
Cho nên người tu khi được người khen cũng không lấy đó làm vui, và khi bị người chê cũng không lấy đó làm buồn.

KHEN CHÊ KHÔNG THẬT ( nhặt lá Bồ đề)

Hòa Thương Thanh Từ

  

Xưa, vị lai và nay, đâu có sự kiện này.

Người hoàn toàn bị chê, người trọn vẹn đượïc khen. (Kinh P.Cu 228 Phẩm Phẩn nộ)

(Toàn bị người chê cả,hay toàn được người khen cả, là điều quá khứ chưa từøng có, hiện tại tìm không ra và vị lai không dễ gì thấy được).

Bình: Người hoàn toàn bị chê, xưa nay và mai sau chưa từng có. Người trọn vẹn được khen xưa nay và mai sau chưa từng có.

-Như kẻ uống rượu, đánh bạc, kẻ cướp, được đồng bọn khen tôn xưng là đại ca. Những người không tốt, xấu xa như vậy vẫn có người khen, đâu hoàn toàn bị chê. (Ðồng thanh tương ứng , đồng khí tương cầu)

-

Rồi hiền như Phật cũng vẫn bị ngoại đạo chê, chưỡi mắng, ám hại. Chuá Jesus cũng bị đóng đinh trên thập giá. Như vậy khen chê trên đời đâu có chânlý. Ðược khen mũi nở, bị chê thì mặt xụ là khờ dại. Chúng ta chớ lấy khen chê làm cuộc sống. Hãy sống với lẽ đạo mà xa lìa khen chê. Ðừng để khen chê chi phối đời ta. Ai khen, ai chê cũng mặc, chỉ biết mình sống hợp với đạo lý là được

Mặc người chê mặc kẻ gièm

Lấy lửa đốt trời, thêm nhọc xác.

Khen chê là bệnh chúng sanh, Khen chê chẳng có tiêu chuẩn, không thật, kẻ xấu cũng có người khen, kẻ hiền cũng có người chê.( Phật, Jesus, Socrate).

Khen chê là 1 cặp trong bát phong ( được thua, khen chê, tâng bốc mạ lỵ, khổ vui ) làm chúng sanh điên đảo.

Phật khuyên chúng ta chớ nên để khen chê chi phối tâm ta, xoay trở đời ta, mà chỉ sống với lẽ đạo là được.

Chúng ta phải tỉnh giác trước lời khen chê.

Khen có hai trường hợp.

            1-Khen để khuyến khích ( nhưng đừng để rơi vào tự cao tự đại)

            2- Khen để nịnh bợ hoặc lợi dụng có thể đưa đến kết quả xấu( khi không lợi dụng                 được, thì giận hờn hoặc trở thành oán thù.

Chê cũng có hai trường hợp.

            1-Chê đúng ( biết để cám ơn mà sửa chữa, thân bệnh đi bác sĩ tốn tiền, tâm bệnh                đáng lý cũng như vậy.

            2- Chê có mưu đồ ác ý, hảm hại, chớ mắc mưu ( nếu thọ thì khổ).

Cũng với con người đó, khi thương thì lỗi thành phải, xấu thành tốt. Khi ghét thì ngược lại. Ca dao thường nói:” yêu nhau trái ấu cũng tròn, ghét nhau thì bồ hòn cũng méo. hay yêu nhau,cau bảy bổ ba, ghét nhau cau bảy bổ ra làm mười. Thương nhau thương cả đường đi lối về, ghét nhau thì ghét cả tổ tông họ hàng.

Trong cổ học tinh hoa có câu chuyện, vua nước Vệ bên Tàu và một quan đại thần trong triều là Di Tử Hà. Khi đưọc vua thương thì việc xấu cũng thành tốt, khi hết thương chuyện tốt trở thành xấu.

Ðêm khuya đưọc tin mẹ bệnh nặng Di Tử Hà vội vàng lấy xe vua mà đi vềà lo thuốc than cho mẹ. Vua nghe chuyện, khen rằng: Có hiếu thật! Vì hết lòng với mẹ mà quên cả tội chặt chân. Ðối với luật nước Vệ ai đi trộm xe vua thì phải tội chặt chân. Lại một hôm khác, theo vua đi chơi ngoài vườn.Ðang ăn quả đào thấy ngon ngọt mà còn một nữa bèn dâng vua ăn. Vua nói. Yêu ta thật! của đang ăn thấy ngon miệng mà biết nhường cho ta. -Nhưng về sau, các quan trong triều ganh tỵ mới dèm pha nói xấu Di Tử Hà. Vua không còn thương như trước nữa. Một hôm phạm lỗi vua giận nói rằng:”i Di Tử Hà trước dám tự tiện lấy xe của ta đi. Lại một bận dám cho ta ăn quả đào thừa. Thực mang tội với ta đã lâu ngày rồi. Nói xong bèn bắt giam trị tội. Ô! Di Tử Hà ăn ở với vua trước sau như một. Thế mà trước vua khen, sau lại bắt tội tại vì yêu ghét khác nhau mà thôi.( Hàn Phi Tử)

Thi phi như gió thổi bên tai, chớ nên tìm chuyện dở hay của người. Muốn cho 8 gió chẳng vời ( động)., lòng buông tự tại như trời bao la.

Buồn vui nhu gió thổi qua đường. Sá chi nhân thế sầu thương vơi đầy. Ghét tôi, tôi cũng như vầy, thương tôi,tôi cũng thế này mà thôi.

Lời qua tiếng lại giải quyết gì đâu. Sao không dừng lại kẻo hố thêm sâu.

Lời qua tiếng lại giải quyết gì đâu. Sao không dừng lại thở nhẹ và sâu.

Lời qua tiếng lại giải quyết gì đâu. Sao không dừng lại mĩm cười nhìn nhau.(Thầy N.H)

Một người thô lỗ chưỡi ào ào. Chẳng lẽ mình đây cũng thế sao?-Một đứa cộc cằn thêm đứa nữa.- Thành hai đứa dại, giống như nhau.( Vô Danh)

Trong Pháp Bảo Ðàn Kinh. Ngài Lục Tổ khuyên: Thường biết lỗi mình chớ thấy lỗi người, nói lỗi người, thì lỗi minh đã đến dưới chân.

Nguyên do Phật nói bài kệ náy:1 cư sĩ tên Atula và 500 bạn muốn đi nghe pháp, khi đến Tịnh Xá thành Xá Vệ gặp Ngài Ly Bà Ða đầu tiên, ngài sống đọc cư, nên khi hỏi Pháp Ngài chỉ im lặng. kế đến họ đến gặp Ngài Xá Lợi Phất, Ngài nói kinh ATỳ Ðàm, kinh dài, lại khó hiểu. Họ lại gặp Ngài Anan, Ngài giải thích rõ ràng, nhưng ngắn gọn.

Sau cùng họ đến gặp Phật, Phật hỏi họ muốn gì? Ho nóiï muốn nghe pháp, nhưng Ngài Atula không nói, Ngài XLP nói dài và khó hiểu, Ngài Anan giải thich ro ràng nhưng ngắn quá. Nên các con không vui mới xin đến gặp Thế Tôn.

Phật nói : Atula nên biết –Xưa cũng vậy nay cũng vậy. Ngồi im bị ngươì chê, nói nhiều cũng bị người chê, nói vừa phải bị chê. Làm ngươì không bị chê thật khó tìm ở đời. Do đó có bài kệ trên.

Xưa vị lai và nay đâu có sự kiện này, Người hoàn toàn bị chê, người trọn vẹn được khen.

  

Hòa Thượng Thanh Từ